Ernest Sym

---

Życiorys

Ernest Sym przyszedł na świat w rodzinie Antoniego, który był inżynierem leśnikiem, oraz Julianny Anny z domu Seppi. Posiadał dwóch braci: młodszego o trzy lata Karola Antoniego Juliusza, który zyskał później popularność jako Igo Sym, oraz Alfreda Aleksandra (1894–1973) – podporucznika i kapelmistrza Wojska Polskiego. Alfred osiedlił się po wojnie w Austrii, gdzie odniósł sukces jako kompozytor muzyki poważnej.

W latach 1896–1904 Ernest mieszkał w Innsbrucku, gdzie ukończył szkołę powszechną. Jego młodzieńcze lata były spędzone we Lwowie, gdzie uczył się w lokalnym gimnazjum realnym, kończąc je z maturą w 1912 roku. W okresie 1912–1914 odbył służbę w austriackiej marynarce wojennej, a następnie wziął udział w I wojnie światowej. W roku akademickim 1917/1918 rozpoczął studia na Wydziale Chemicznym Politechniki Lwowskiej. Równocześnie, do 1920 roku, pracował jako chemik w lwowskiej Fabryce Wód Mineralnych i Mydła.

Ernest w późniejszych latach służył w Wojsku Polskim na stanowisku starszego kanoniera. W 1922 roku rozpoczął studia w Lwowskiej Akademii Weterynaryjnej. W roku 1925 przeniósł się do Warszawy, aby kontynuować naukę w zakresie weterynarii oraz chemii na UW. W 1927 roku rozpoczął dodatkowo studia na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym. U prof. Stanisława Przyłęckiego, kierownika Zakładu Chemii Fizjologicznej, rozpoczął badania nad enzymami grupy esteraz, które były bardzo owocne. To wszystko miało miejsce na dwa lata przed uzyskaniem dyplomu lekarza weterynarii.

W latach 1930–1931 wyjechał na stypendium do Sztokholmu, gdzie pod okiem Hansa von Eulera pracował nad tematyką katalizy enzymatycznej. W 1930 roku również odbył praktyki w Kaiser-Wilhelm-Institut w Berlinie, ucząc się od prof. Carla Neuberga. Ukończył studia i w 1932 roku uzyskał stopień doktora filozofii w dziedzinie chemii, a w październiku 1933 roku odbyło się jego kolokwium habilitacyjne. W 1934 roku objął kierownictwo w Zakładzie Chemii Ogólnej i Fizjologicznej Wydziału Weterynarii UW. W 1937 roku został nominowany na profesora nadzwyczajnego.

Na krótko przed wybuchem II wojny światowej skupił się na badaniach dotyczących metabolizmu prątków gruźlicy, prowadząc prace w Miejskim Sanatorium w Otwocku. W czasie wojny kontynuował te badania w fabryce farmaceutycznej Nasierowskiego (1940–1941), a także kierował działem chemii w Państwowym Zakładzie Higieny w Warszawie. W tym czasie jego prace prowadzone były w głębokiej konspiracji, angażując się również w nielegalną produkcję materiałów wybuchowych i toksyn bakteryjnych dla Armii Krajowej. Sym brał udział w powstaniu warszawskim, za co używał pseudonimu dr Tulski.

Po wywiezieniu do obozu w Pruszkowie 5 września 1944 roku udało mu się uciec z transportu. Następnie przez jakiś czas ukrywał się w Grodzisku Mazowieckim oraz w Iłży. W marcu i kwietniu 1945 roku rozpoczął tworzenie Zakładu Chemii Lekarskiej w Łodzi, który później włączono w struktury nowo powstałego Uniwersytetu Łódzkiego, nadając mu status Katedry Chemii Ogólnej i Fizjologicznej Wydziału Lekarskiego. Jednocześnie kierował działem chemii w Państwowym Zakładzie Higieny, przeniesionym do Łodzi.

W październiku 1946 roku przeniósł się do Gdańska, gdzie do 1950 roku pełnił rolę profesora chemii na dwóch uczelniach: Politechnice Gdańskiej oraz na Wydziale Farmaceutycznym Akademii Lekarskiej. W tym czasie kierował też działem naukowym w Instytucie Medycyny Morskiej i Tropikalnej, który powstał pod przewodnictwem prof. Jerzego Morzyckiego. W 1950 roku, po przeniesieniu się do Warszawy, objął nowo utworzoną Katedrę Chemii Ogólnej w Akademii Medycznej.

Za swoje osiągnięcia naukowe w dziedzinie biochemii, szczególnie w zakresie badań dotyczących gruźlicy, obywatel Ernest Sym został uhonorowany Państwową Nagrodą Naukową II stopnia w 1950 roku. Był dwukrotnie żonaty – najpierw z Marią Lewińską, żołnierką Armii Krajowej, która zginęła 6 września 1944 roku, a następnie z Janiną Langer (1918–1981). Jego syn, Antoni Jan (1946–2021), był profesorem nauk fizycznych na Uniwersytecie Warszawskim.

Ernest Sym zginął tragicznie w wypadku samochodowym na przedmieściach Warszawy. Jego ciało spoczywa na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie, w kwaterze 132-6-18. Archiwalne materiały dotyczące jego działalności znajdują się w PAN Archiwum w Warszawie, oznaczone sygnaturą III-40.

Dokonania naukowe

W okresie od 1928 do 1950 roku, Ernest Sym z sukcesem opublikował ponad 50 prac naukowych, w których badał szeroki zakres zagadnień związanych z enzymologią. Jego kluczowe prace dotyczyły kinetyki reakcji enzymatycznych, a także wykazały, że esterazy i lipazy to w gruncie rzeczy te same enzymy. Przeprowadzał badania nad aktywnością hydrolityczną, skupiając się na syntetycznej aktywności lipaz.

Jednym z jego istotnych odkryć było stwierdzenie, iż czynniki przyspieszające działanie esteraz znacząco zwiększają rozpuszczalność kwasów tłuszczowych w wodzie. To zainspirowało go do dalszych badań nad wpływem rozpuszczalników organicznych na reakcje esteraz. Efektem tych studiów było odkrycie, że enzymy są aktywne nawet w niemalże czystych rozpuszczalnikach organicznych.

W swych pracach z lat 1936-1937, Sym szczególnie podkreślał wpływ rozpuszczalników organicznych na proces syntezy estrów przez esterazy.

W obszarze swoich działań naukowych zajmował się następującymi tematami:

• katalizą esterazową,
• syntezą estrów, w ramach której przedstawił oryginalną hipotezę dotyczącą mechanizmu tej reakcji, zakładającą aktywację alkoholu oraz estru poprzez protonowanie,
• metabolizmem prątków gruźlicy,
• stworzeniem podstaw nowej dziedziny – enzymologii, opartej na biokatalicznym działaniu esteraz w środowiskach niewodnych, co weszło w skład nowego globalnego przemysłu syntezy estrów,
• badaniem kinetyki reakcji enzymatycznych, dowodząc, że esterazy i lipazy w istocie są tożsame enzymy,
• prace nad aktywnością hydrolityczną, zwłaszcza w kontekście lipaz,
• analizą wpływu organicznych rozpuszczalników na reakcje esteraz, co doprowadziło do historycznego odkrycia dotyczącego aktywności enzymów.

Ernest Sym był także członkiem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego oraz PAU.

Upamiętnienie

Od roku 2002 Wydział Chemiczny Politechniki Gdańskiej ma zaszczyt przyznawać nagrodę dla utalentowanych młodych naukowców, która nosi imię Ernesta Syma.

---

Oceń: Ernest Sym

---